De keuze van de wapens

Editorial van de maand door Olivier de Berranger, gedelegeerd algemeen directeur en CIO van La Financière de l’Echiquier

In de nacht van 24 op 25 februari heeft Rusland de westerse wereld en de wereld in het algemeen geschokt door een grootscheeps offensief tegen Oekraïne te starten. Niet alleen het oosten van het land was het doelwit, ook het noorden en zuiden. Weinig of geen militair analisten hadden zo’n intense oorlog of een dergelijke agressieve houding verwacht.

Na het verrassingseffect van de gewelddadige aanval twijfelden sommigen aan de capaciteit en eenheid van de reactie van een Europa dat klem zit vanwege zijn energievoorziening: uitsluiting van Rusland van het WK in Qatar door de FIFA, uitsluiting van het Eurovisiesongfestival, verplaatsing van de finale van de Champions League.... de eerste reacties hadden grappig kunnen zijn als het onderwerp niet zo ernstig was geweest.

Toch hebben Europa en de Verenigde Staten zich vanaf het weekend voorbereid op een ongekende reeks maatregelen, waarvan de omvang eveneens tot verbijstering leidde. Een embargo op bepaalde producten en technologieën, een verbod op SWIFT, wat de Europese dochteronderneming van Ruslands grootste bank, de Sberbank in het nauw bracht, inbeslagneming van de tegoeden van oligarchen en mensen die banden hebben met president Poetin, en vooral de bevriezing van tegoeden in vreemde valuta’s van de Russische centrale bank. Dit is de eerste keer dat een centrale bank van de G20 sancties opgelegd krijgt, waarmee de bank zich voegt bij de club van afvallige landen, zoals Noord-Korea, Iran en Venezuela.

Deze maatregel heeft waarschijnlijk de meeste impact, omdat Rusland hierdoor de toegang tot een deel van haar deviezenreserves wordt ontzegd, die nodig zijn om de roebel overeind te houden. De roebel dook naar het laagste niveau in de recente geschiedenis. Met een koers van 110 roebel tegen 1 dollar1 is de munt met ruim 75% gedaald sinds de ‘herverkiezing’ van Vladimir Poetin in 2012. Ook de beurs van Moskou moest 50% inleveren sinds het hoogtepunt in oktober vorig jaar. Deze ongekende devaluatie en waardevernietiging stuwen de inflatie naar extreme hoogten, waardoor de Russische centrale bank gedwongen wordt de rente naar 20% te verhogen, wat leidt tot onmiddellijke verarming van de bevolking. Een stevige reactie.

Op termijn zal het op grondstoffen gebaseerde bedrijfsmodel van Rusland op de proef gesteld worden. Met een handelsoverschot van bijna 200 miljard dollar2, een begrotingsoverschot en een schuld-bbp ratio van minder dan 20% zagen de Russische economische cijfers er zeer solide uit. Ze veranderen echter in een Maginotlinie als de deviezenreserves niet langer toegankelijk zijn.

Dit zou veel exporterende landen tot nadenken kunnen stemmen: wat heeft het voor zin om deviezenreserves op te bouwen als de toegang daartoe in geval van een conflict door de uitgevers van harde valuta’s afgesneden kan worden? Deze vraag wordt in Beijing zeker gesteld. Ook het vermogen om buitenlandse investeringen aan te trekken, staat op de helling: de aankondiging van het vertrek van BP uit het kapitaal van oliegigant Rosneft, koste wat het kost, kan voor veel westerse bedrijven een vertrek uit Rusland inluiden.

De Europese reactie gaat dus veel verder dan we ons ooit hadden kunnen voorstellen. Als Europa bij elke grote crisis de middelen vindt om zich te versterken en zich te verenigen op het gebied van defensie en diplomatie, dan is er al een grote slag gewonnen.

1 Voor 2 maart 2022 om 16:00
2 In 2021