Waarom ziet de EU er zo oud uit?

Steeds meer Europeanen vallen in de categorie ouderen. Terugkijkend is de ouderdomsafhankelijkheidsratio (die het aantal 65-plussers afzet tegen de beroepsbevolking) bijna verdubbeld (van 15,2% naar 29,9%) tussen 1960 en 2016. Kijken we vooruit, dan wordt verwacht dat tegen 2070 maar liefst 29% van de Europese bevolking bejaard zal zijn.Hoewel niet iedereen het erover eens is dat een hoger aandeel ouderen de economische groei beperkt, is dit wel de algemene consensus. Een reden is het feit dat onze economieën nog steeds afhankelijk zijn van echte menselijke arbeid om te groeien. Wanneer er minder mensen beschikbaar zijn om te werken, daalt het groeipotentieel van onze economieën. In Europa, waar de staat een groot deel van de zorg voor ouderen op zich neemt, betekent een grotere oudere bevolking ook hogere overheidschulden. Ter vergelijking: in Japan ligt de primaire verantwoordelijkheid voor ouderen bij families, die wel enige hulp van de overheid ontvangen in de vorm van subsidies. Ook in de VS wordt het grootste deel van de kosten gedragen door individuen, die beperkte hulp van de staat krijgen. Hoewel deze benaderingen andere problemen kunnen veroorzaken, stapelen zij in ieder geval geen overheidsschulden op.

Beleidsmakers in Europa moeten dit probleem aanpakken in de context van de huidige economische neergang, terwijl ze tegelijkertijd de Europese traditie van goede ouderenzorg willen behouden. Sluit u nu bij ons aan terwijl we enkele oorzaken van dit fenomeen analyseren, samen met een paar mogelijke oplossingen. We richten onze analyse op lezers die actief zijn op de markten via online aandelenhandel.

Vruchtbaarheidscijfers

Om verschillende redenen krijgen Europeanen minder kinderen dan vroeger, hoewel deze trend al in 1960 lijkt te zijn begonnen. Zo was in 1970 het vruchtbaarheidscijfer (aantal levendgeborenen per vrouw) in EU-landen 2,35; dit was gedaald tot 1,4 in 1998. In 2022 bleef het op 1,46 (een daling ten opzichte van 1,57 in 2016). Ter vergelijking: het wereldgemiddelde ligt op 2,27, en in West-Afrika op 4,98. Hoewel er verschillen zijn tussen EU-landen, is de algemene daling van vruchtbaarheidscijfers in het blok onmiskenbaar. Dit heeft geleid tot een situatie waarin, in de woorden van een recent onderzoeksartikel, “voor het eerst meer ouderen zijn dan kinderen”. Deze trend wordt versterkt door de langere levensduur van ouderen dankzij verbeterde gezondheidszorg en behandelingsnormen.

Fiscale Kosten

Door de toenemende vraag naar pensioenen en gezondheidszorg stijgt het aandeel van het BBP dat Europese landen besteden aan leeftijdsgebonden kosten. Volgens de Europese Centrale Bank (ECB) zullen negen EU-landen tegen 2070 een stijging van minstens vier procentpunten in deze uitgaven zien, en het is mogelijk dat dit het EU-gemiddelde wordt. “De meeste landen zullen… een aanzienlijke stijging van de kosten zien,” schrijft men. “Slechts zeven landen tonen… een stijging van minder dan één procentpunt.”

Vergrijzing zal de potentiële groeicapaciteit van de economie verlagen, wat betekent dat de langetermijnproductiecapaciteit trager zal groeien. Dit komt doordat een van de componenten van potentiële economische groei de arbeidsgroei is, die afhankelijk is van zowel de groei van de beroepsbevolking als het gemiddelde aantal gewerkte uren. Met andere woorden, doordat er minder mensen werken, of minder uren maken, zal het voor de economie moeilijk zijn om in de komende jaren uit te breiden. Volgens de ECB zal de potentiële groei in de EU dalen van het gemiddelde van 1,4% in 2024 tot slechts 0,8% begin jaren 2030. “De uitdagingen die voor ons liggen blijven aanzienlijk,” concludeert de ECB.

Robots
Terug naar Japan, waar het aantal geboorten eveneens daalt: 2024 was het negende opeenvolgende jaar waarin het aantal geboren baby’s afnam – dit keer met 5% tot een nieuw dieptepunt van slechts 720.988. In een land waar overheidssteun beperkt is en immigratie laag, is het moeilijk om in de behoefte aan ouderenzorg te voorzien. “We houden het maar net vol,” zegt Takashi Miyamoto van Zenkoukai, dat voorzieningen voor ouderen beheert in Japan. “Over 10 tot 15 jaar zal de situatie behoorlijk somber zijn. Technologie is onze beste kans om dat te voorkomen.” Takashi doelt op een type humanoïde robot, genaamd AIREC, dat de Japanse overheid financiert om ouderen te verzorgen.

AIREC, dat nog in ontwikkeling is en mogelijk pas in 2030 klaar is, kan allerlei nuttige taken uitvoeren voor mensen met beperkte kracht. Zo kan het eieren bakken, was opvouwen, en een liggende man voorzichtig op zijn zij rollen om doorligwonden te voorkomen. Een van de grootste uitdagingen voor de ontwikkelaars is het vermogen van de robot om veilig aan menselijke behoeften tegemoet te komen. De humanoïde robots die al op de markt zijn, zijn vooral geschikt voor huishoudelijke taken, maar missen het vermogen om gevoelig in te spelen op de werkelijke noden van mensen.

Slotgedachten

De behoefte aan ouderenzorgmedewerkers in Japan zal naar verwachting tegen 2040 met 28% toenemen ten opzichte van twee jaar geleden, dus de noodzaak om AIREC tijdig te perfectioneren is groot. Ook in de EU zou een soortgelijke technologische aanpak zeer nuttig kunnen blijken, vooral om de door de staat gedragen last te verlichten. In het huidige politieke klimaat zal het niet eenvoudig zijn om het probleem op te lossen door de grenzen verder open te stellen voor immigratie. Een alternatief is dat EU-landen hun fiscale benadering van ouderenzorg heroverwegen, wat kan betekenen dat de bestaande voorzieningen worden afgezwakt.

Zeker is dat dit thema op de radar moet staan van iedereen die actief is in online aandelenhandel, aangezien het direct verband houdt met de overheidsschuld die de economische groei in de EU afremt. Houd in de gaten of Europese ontwikkelaars zich in de komende maanden op iets als AIREC gaan richten.