Schroders (Wade) over protectionisme: te makkelijke zondebok

Keith Wade

De voorvechters van globalisatie en vrije handel ondervinden in toenemende mate weerstand van opkomend protectionisme en de roep om immigratie aan banden te leggen. Brexit, de opkomst van Trump en het bijna afketsen van het CETA-handelsverdrag zijn hiervan zichtbare manifestaties. Globalisering en vrije handel zijn een makkelijk aan te wijzen zondebok, maar volgens Keith Wade, hoofdeconoom en strateeg bij Schroders ligt de werkelijke oorzaak van de hedendaagse problemen bij een zwakke economische groei, een daling van het reële inkomen en toenemende onzekerheid, die voor een deel wordt veroorzaakt door nieuwe technologie.

Zwakke (inkomens)groei

Een jaarlijkse economische groei van 2,5% lijkt de nieuwe norm te zijn sinds de financiële crisis. Het is een halvering van de groeicijfers vòòr 2008. En die groeivertraging is nadrukkelijker voelbaar omdat hij niet gelijkmatig wordt verdeeld. Het blijkt dat het reële inkomen in het VK sinds 2008 substantieel is gedaald en in de VS stagneert het. Uit onderzoek van McKinsey volgt dat in 25 ontwikkelde economieën het reële inkomen bij tweederde van de huishoudens tussen 2005 en 2014 is gedaald. Tegelijkertijd neemt de welvaartsongelijkheid toe dankzij QE die de prijzen van effecten hebben opgedreven, waarvan vooral effectenbezitters en hun tussenpersonen hebben geprofiteerd.

Voordelen van technologie vloeien beperkt terug naar de economie

Nieuwe technologie kan ook een ontwrichtende uitwerking hebben op de economie. Steeds meer arbeiders zien hun handarbeid vervangen worden door mechanisatie en automatisering. In de VS wordt 80% van verdwenen banen toegeschreven aan technologische ontwikkeling, en niet aan handel. In theorie zou technologische vooruitgang niet moeten leiden tot een permanente daling van het reële inkomen. De productiviteitsverbetering dankzij technologische ontwikkeling zou moeten terugvloeien naar de economie in de vorm van goedkopere goederen en diensten, en werknemers kunnen elders aan het werk worden gezet. Maar die mechanismen werken niet goed meer.

Werknemers vinden het moeilijk om aan de slag te gaan in een baan waar hun vaardigheden overbodig zijn en laten zich niet makkelijk omscholen. De problemen lijken nog eens te verergeren door de opkomst van kunstmatige intelligentie en robotisering. De invloed van technologie op de arbeidsmarkt zal de komende jaren nog groter worden, meent Wade.

Productiviteitskrimp

De afnemende groei van de het reële inkomen sinds 2008 gaat hand in hand met een afname van de productiviteitsgroei. En dat is volgens Wade de kern van het probleem van de zwakke inkomensgroei. De lagere productiviteit wekt verbazing, omdat veel banen verloren gaan door technologische vooruitgang. Een reden kan zijn dat de output van nieuwe technologie zich moeilijker in cijfers laat vangen. Andere factoren spelen ook een rol, zoals demografische ontwikkelingen.

De productieve baby boomers gaan met pensioen en worden vervangen door jongere arbeiders, die tijd nodig hebben om op hetzelfde productiviteitsniveau te komen als degenen die zij vervangen. Daarnaast zijn er tekenen dat de economie aan dynamiek en risicobereidheid inboet. Zo neemt in de VS de arbeidsmobiliteit af; werknemers verhuizen minder snel geografisch of binnen een branche van de ene baan naar de andere.

De schuld ligt zeker niet alleen bij de handel

Wade signaleert zo diverse factoren die de wereldeconomie hebben gebracht op het punt waar deze nu is. De oorzaak van de problemen ligt niet alleen bij de handel. Het is alleen wel een gemakkelijke zondebok. De grote vraag is hoe beleidsmakers reageren op het opkomende protectionisme. Globalisatie en handel worden nog steeds gezien als goede middelen om welvaart te creëren, maar dan moet er wel meer aandacht komen voor hen die achterop raken.

De huidige crisis van matige economische groei en zwakke inkomensgroei was al voor de financiële crisis in de maak. De financiële crisis ontnam tijdelijk het zicht op de onderliggende malaise. Vanuit dit perspectief is de huidige crisis chronisch en vergen oplossingen een lange adem. Er bestaat geen ’silver bullet’. Beleidsmakers weten wat er speelt maar totdat het probleem zich verergert, is er geen druk om er iets aan te doen.