Centrale banken moeten overwegen mensen geld te geven

Door Eric Lonergan, co-fondsbeheerder van het M&G Episode Macro Fund en M&G Episode Growth Fund, co-deputy manager van het M&G Global Target Return Fund

Eric Lonergan

In het verleden bepaalden de centrale banken de prijs van geld met behulp van rentetarieven. Het lijkt erop dat ze in de toekomst geld zullen weggeven.

Vorige week verlaagde de Amerikaanse Federal Reserve de rente met een kwart procentpunt tot 2,25 procent. De voorzitter van de Fed, Jay Powell, deed een bewonderenswaardige prestatie door dit als business as usual te presenteren. De wereld van de centrale banken betreedt echter onbekend en mogelijk verraderlijk terrein. De volgende fase zal grote politieke vaardigheid en intellectuele moed vereisen.

Met de huidige positieve rentestand lijkt de VS een anomalie. In de eurozone, Zwitserland, Japan en Scandinavië is de officiële rente negatief. Gezien het feit dat de Fed in het verleden de rente met 4 tot 5 procentpunten heeft verlaagd, is het vooruitzicht op negatieve rentes ook voor de VS wellicht niet ver meer weg.

Het idee zelf van negatieve rentes is voor de meeste mensen verwarrend en veel economen denken dat de effecten contraproductief zijn. Centrale bankiers wijzen er al snel op dat ze sinds de crisis van 2008 een reeks instrumenten hebben ontwikkeld, met technocratische en onelegante namen als forward guidance en quantitative easing.

Het gaat hierbij om pogingen om de rente te verlagen. Forward guidance heeft tot doel de rente langer laag te houden en QE is een poging om de aankoop van activa te gebruiken om de rente op de overheidsschuld te verlagen, wat een referentiepunt is voor langetermijnleningen door de particuliere sector. Hoe dan ook, het probleem is hetzelfde. Wanneer de rente al zo laag is, zijn verdere verlagingen ondoeltreffend.

Dus wat is de volgende stap voor het monetair beleid? Een van de mogelijkheden is om de stok door te geven aan de fiscale autoriteiten. Vorige week stelde Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank, dit voor en zei dat het "onbetwistbaar" was dat er fiscale maatregelen nodig zouden zijn als de economie van de eurozone verder achteruit zou gaan. Olaf Scholz, de Duitse minister van Financiën, heeft zijn voorstel snel afgeblokt. Onmiddellijke steun vanuit de hoek van het begrotingsbeleid lijkt op wishful thinking.

Drie vernieuwende voorstellen

Als de rente een uitgeputte mogelijkheid is en de ministers van financiën onbetrouwbare partners, wat zal dan de oplossing zijn? En hoe zal die oplossing eruit zien als de huidige recessie in de wereldhandel nog meer schade berokkent? Drie vernieuwende voorstellen - in concreto geld geven aan de mensen - krijgen steeds meer steun.

1. Centrale banken geven cheques aan huishoudens

Dit idee wordt uitgewerkt in een prachtig nieuw boek, The Case for People's Quantitative Easing van de econoom Frances Coppola. De logica is overtuigend. De Australische regering stuurde tijdens de financiële crisis geld naar de huishoudens en Australië vermeed zo een recessie. Volgens de voorstellen van mevrouw Coppola zou de centrale bank de overschrijvingen financieren door elektronisch geld te creëren, net als bij QE. Een probleem met dit idee is zijn eenvoud, wat zelden aantrekkelijk is voor economen die belangrijke beslissingen moeten nemen. Een andere uitdaging is van juridische en administratieve aard. Zeker in de VS en het Verenigd Koninkrijk zou een dergelijk beleid waarschijnlijk nieuwe wetgeving vereisen, maar niet in de eurozone. Tot nu toe zou alleen de Tsjechische centrale bank mogelijks deze beleidsbeslissing kunnen nemen als de volgende recessie toeslaat. Innovatie komt vaak uit verrassende hoeken.

2. Geld geven aan aandeelhouders door aandelen te kopen

it beleid wordt al toegepast door de Bank van Japan en is onlangs verdedigd door een fondsbeheerder van de investeringsmaatschappij BlackRock. Het is dan ook niet verrassend dat velen tegen het idee zijn dat aandeelhouders de grootste begunstigden zijn van de grootmoedigheid van centrale banken. Een meer welwillende kijk is dat hogere aandelenkoersen bedrijven zouden aanmoedigen om hun investeringsuitgaven te verhogen.

3. Dubbele rente

Het meest intrigerende en praktisch haalbare idee van allemaal komt uit de minst waarschijnlijke bron, de ECB: de zogenaamde gerichte langetermijnherfinancieringstransacties. Het gaat hier om een beleid van dubbele rentevoeten, waarbij zowel de kredietnemers als de spaarders geld krijgen. In tegenstelling tot de andere monetaire innovaties die sinds de crisis zijn ingevoerd, is het vrijwel zeker dat de dubbele rentevoet de uitgaven en de economische activiteit zal doen toenemen. Hoe werkt het? In elke economie zijn er twee rentetarieven die echt van belang zijn voor de huishoudens: de rente waartegen ze lenen en de rente die ze op hun spaargeld ontvangen. Een van de problemen met de verlaging van de rentevoeten, en met name met de negatieve rentevoeten, is dat huishoudens te lijden hebben onder een daling van de rente-inkomsten uit sparen.

Dus wat als de centrale bank besluit om de rente op leningen te verlagen en de rente op spaargeld te verhogen? Het programma van de ECB biedt hiervoor de middelen. Ze kan de rente verlagen voor geld dat ze aan banken uitleent, op voorwaarde dat deze leningen worden verstrekt aan de particuliere sector, en ze kan de rente op het spaargeld verhogen. De economische geschiedenis en eenvoudige logica wijzen erop dat als je het gezinsinkomen op deze manier verhoogt, de economie zich zal herstellen. Als de economie van de eurozone aanzienlijk blijft verzwakken, zal Christine Lagarde, de nieuwe president van de ECB, voor een interessante reeks keuzes staan. Ze zou het beste van alle mogelijke banen kunnen hebben - mensen geld geven. Maar het institutionele verzet tegen eenvoudige, transparante en directe monetaire oplossingen zal haar ook confronteren met de grootste politieke uitdaging van haar carrière.