Vernieuw economische wetenschap vanuit sociologie

De economische wetenschap kreeg de laatste jaren veel kritiek van buitenaf, vooral vanwege de weinig realistische veronderstellingen waarop economen hun modellen baseren. In zijn afscheidscollege ‘Einde of een nieuw begin’ gaat prof.dr. Justus Veenman in op de vernieuwing in de economische wetenschap. Tot nu toe was deze vaak geïnspireerd door inzichten uit de cognitieve psychologie, deze rede gaat over vernieuwingsmogelijkheden vanuit de sociologie. Veenman neemt op donderdag 17 april 2014 na bijna 40 jaar afscheid van de Erasmus Universiteit Rotterdam als hoogleraar economische sociologie, ihb arbeidsmarktvraagstukken.

Hoogleraar Justus Veenman, Erasmus Universiteit Rotterdam

Hoewel vernieuwing vanuit de sociologie beperkt is gebleven, bestaan er wel degelijk mogelijkheden. Veenman bespreekt in dat verband het mensbeeld van economen, de Homo Economicus, en dan vooral de veronderstelling van rationeel handelen en de voorstelling alsof mensen hun (economische) beslissingen in een sociaal vacuüm nemen. In werkelijkheid is er altijd sprake van ‘begrensde rationaliteit’ en van invloed op het individu vanuit zijn sociale omgeving.

Relativeer calculerend gedrag

Veenman grijpt terug op socioloog Max Weber, die laat zien dat menselijk keuzegedrag niet altijd wordt bepaald door calculaties, maar ook door normen en waarden. Zo kan ook niet-calculerend gedrag rationeel zijn. Dit inzicht helpt om calculerend gedrag te relativeren. Veenman betoogt dat zulke relativering nodig is ter bestrijding van manipulaties; op kleine schaal in het contact met bijv. financieel adviseurs en in het groot bij bijv. woeker¬polissen en het optreden van de NAM jegens gedupeerden van aardgaswinning.

De poging om de Homo Economicus te boetseren als een sociaal wezen, sluit aan bij het hart van de sociologie. Daaraan worden verschillende theorieën ontleend, over rolconflict, statusinconsistentie en referentiegroepen. Een laatste stap wordt gezet door inzichten uit de interpretatieve sociologie te bespreken: menselijk gedrag wordt bepaald door de interpretatie van de werkelijkheid. Op deze wijze kunnen modeverschijnselen worden verklaard, maar ook het ontstaan en voortduren van economische crises. Wanneer economen deze benadering willen volgen, vereist het een heel andere manier van economiebeoefening, met minder veronderstellingen over gedrag en meer onderzoek naar de interpretaties en intenties achter gedrag. De maatschappelijke relevantie van de economische wetenschap zou erdoor bevorderd worden.

Over prof.dr. Veenman

Econoom prof. dr. Justus Veenman combineert bij zijn onderzoek economische en sociologische theorieën. Zijn onderzoek richt zich op sociale ongelijkheid, met een accent op onderwijs en arbeidsmarkt. Terwijl hij in dat verband aandacht besteedde aan de positie van vrouwen, betreft het merendeel van zijn publicaties de positie van migranten en hun nakomelingen. Veenman was de oprichter en van 1986 tot 2005 de algemeen directeur van het Instituut voor Sociologisch-Economisch Onderzoek (ISEO) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is fellow van ERCOMER-Utrecht, lid van het IMISCOE Research Network en van het Erasmus Center on Migration, Ethnicity and Health (ECMEH).

In de jaren negentig was hij nummer 1 op de lijst van publicerende Nederlandse sociologen. Hij ontving onderzoeksprijzen en de ESE Top Lecturer Award. Binnen de universiteit bekleedde hij diverse bestuursfuncties.

Bron: EUR.nl